Το πρόβλημα με τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης δεν είναι τα όσα ακούσαμε. Είναι όσα δεν ακούσαμε. Υπάρχει ένας παράγοντας που οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας. Παράγων καίριος και για την οικονομία, για την παραγωγικότητα, για την ανάπτυξη. Και αυτός είναι η σχέση του κέντρου με την περιφέρεια, της πρωτεύουσας με την ελληνική επαρχία. Γνωρίζουμε όλοι—και θα έπρεπε να το γνωρίζουν ειδικά όσοι προβάλλουν ως σύνθημα το «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη» —ότι η παραγωγικότητα και η ευημερία δεν είναι μόνο συνάρτηση αριθμών στα κιτάπια του υπουργείου οικονομικών.

Πέραν τούτου, η παραγωγικότητα είναι κάτι που ανθιζει ή δεν ανθίζει σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας. Και όταν όχι μόνο η ελληνική επαρχία γενικά, αλλά ταυτόχρονα και βασικά σκέλη της οικονομίας της χώρας, όπως ο αγροτικός κόσμος, παραχωρούνται και παραμελούνται για χάρη ενός υδροκέφαλου κέντρου, τότε μιλάμε για ένα κράτος που έχει υποθηκεύσει ήδη από την αρχή κάθε ελπίδα ανάκαμψης. Πουθενά στην Ευρώπη δεν υπάρχει τέτοια σχέση κέντρου-περιφέρειας—και δεν είναι τυχαίο.

Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις τα τελευταία σαράντα χρόνια υποσχέθηκαν την περίφημη αποκέντρωση. Αλλά αυτή η αποκέντρωση, η τόσο επείγουσα και τόσο αναγκαία, αυτή η αποκέντρωση που αποτελεί βασικό και αναπόφευκτο χαρακτηριστικό της ανάκαμψης και της ευημερίας που επιθυμούμε, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ—ούτε εμείς καταφέραμε να την κάνουμε πράξη. Και όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά ήταν μια από τις λίγες φορές που δεν αποτυπώθηκε ξεκάθαρα και με σαφήνεια ούτε καν στις προγραμματικές δηλώσεις αυτής της κυβέρνησης, ούτε καν στις υποσχέσεις της. Μιας κυβέρνησης που επαγγέλλεται ότι εκπροσωπεί το καινούργιο, αν και δεν έχει καν καταφέρει να ξεπεράσει τους περιορισμούς του παλιού….

Εδώ και πέντε χρόνια, η χώρα περνά μια βαθιά κρίση που μας τσακίζει όλους. Αυτή η κρίση δεν θα ξεπεραστεί ούτε με υποσχέσεις, ούτε μαγικές συνταγές, ούτε με μόνη την απολύτως αναγκαία σήμερα σταθερότητα. Είναι εντυπωσιακό ότι παρά τις δύσκολες αυτές μέρες, υπάρχουν στιγμές που ο λαός μας δείχνει το καλύτερο, το πιο φωτεινό του πρόσωπο.

Γνωρίζουμε όμως καλά πόσες είναι οι φορές που το φρόνημά μας έχει τσακίσει από τις δυσκολίες. Η οριστική έξοδος από την κρίση, η παραγωγικότητα, η ευημερία, η ανάπτυξη είναι ίσως πριν απ’ όλα συνάρτηση αναίρεσης αυτής της ηττοπάθειας, και σίγουρα όχι απλώς συνάρτηση επιδομάτων και οικονομικών κινήτρων. Είναι συνάρτηση ελπίδας, και αυτή η ελπίδα υπηρετείται από τους θεσμούς. Η ανανέωση των θεσμών μπορεί να ξυπνήσει την εργατικότητα, το δημιουργικό πνεύμα, τη στρατηγική επιχειρηματική ευφυία του κάθε Έλληνα πολίτη. Η οποία με τη σειρά της, και υποβοηθούμενη από άλλα μέτρα, οδηγεί στην άνοδο, μας εκσφενδονίζει μπροστά. Εμείς δεν καταφέραμε να μετατρέψουμε σε θεσμούς αυτό που θα ξυπνήσει τις δυνάμεις του Έλληνα—κάτι που θα ήταν εγχείρημα πολύ ευρύτερο από την χρηστή διαχείριση. Δεν είδαμε όμως να προτείνει κάτι τέτοιο ούτε η νέα κυβέρνηση, που θέλει να θεωρεί τον εαυτό της την κυβέρνηση της ελπίδας.

Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως την πολιτική ευφυία που μπορεί να μετατρέψει τις κρυμμένες ικανότητες του Έλληνα σε θεσμούς, σε πολιτική, σε πράξη. Πρώτη προϋπόθεση: η ριζική αποκέντρωση. Ας γίνει αυτό κατανοητό—πριν να είναι ακόμα πιο αργά…