Χαιρετισμός του Υπουργού Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα σε ημερίδα για την Κοινωνική Δικαιοσύνη στην Κοινότητα των Ελλήνων Τσιγγάνων (Ρομά)
Κυρίες και Κύριοι,
Η Κοινωνική Δικαιοσύνη και το Κράτος Δικαίου δεν είναι έννοιες ταυτόσημες.
Όμως, η μία συμπληρώνει την άλλη και χωρίς τη μία, η άλλη απλώς δεν υφίσταται.
Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να μιλάμε για Κράτος Δικαίου σε μια κοινωνία που οι κοινωνικές ανισότητες υφίστανται και ενίοτε διευρύνονται.
Ούτε βεβαίως είναι δυνατό να μιλάμε για Κοινωνική Δικαιοσύνη χωρίς σαφώς οριοθετημένους Κανόνες Δικαίου που ισχύουν και εφαρμόζονται έναντι όλων.
Για τον λόγο αυτό άλλωστε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφιερώνει ένα αυτοτελές κεφάλαιο στην αξιολόγηση του επιπέδου της Κοινωνικής Δικαιοσύνης προκειμένου να εκτιμήσει το πραγματικό επίπεδο του Κράτους Δικαίου στα Κράτη – Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πριν υπεισέλθω στις τομεακές πολιτικές για την καταπολέμηση των διακρίσεων και την εμπέδωση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, επομένως, επιτρέψτε μου μια σύντομη αναφορά στην επιχειρούμενη μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης στην κατεύθυνση εμβάθυνσης του Κράτους Δικαίου και ως εκ τούτου στη θωράκιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων , ώστε να σκιαγραφήσουμε τη μεγάλη εικόνα, πριν αναφερθώ στις λεπτομέρειες των επί μέρους πολιτικών.
Από την έκθεση του 2022 για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα θα ήθελα να σας αναφέρω πρωτίστως τη μεταρρύθμιση της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών (2021) που αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας όσον αφορά την κατάρτιση των δικαστών. Μια πρωτοβουλία που θωρακίζει μέσα από την καθιέρωση της διαρκούς επιμόρφωσης των δικαστών τον πλήρη σεβασμό της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης αλλά και σε νομολογιακές ερμηνείες των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, με επίκεντρο την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Προφανώς, η επιμόρφωση των εφαρμοστών του δικαίου σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί το μείζον, αλλά δεν συνιστά το άπαν.
Ιδίως γιατί η εμπέδωση του Κράτους Δικαίου συνδέεται με ευρύτερα ζητήματα, όπως η ταχύτητα της απονομής της Δικαιοσύνης, η ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων και η προσβασιμότητα όλων των πολιτών στο εθνικό δικαστικό σύστημα, ζητήματα που αφορούν, καθολικά, όλους τους Έλληνες πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκείας, χρώματος, φυλής, φύλου, ή σεξουαλικού προσανατολισμού στα οποία η Ελλάδα έχει, σύμφωνα με τους σχετικούς δείκτες, σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Ενώ οι πρωτοβουλίες που αναλάβαμε τα προηγούμενα χρόνια, αναμένεται να αποδώσουν ακόμα περισσότερους καρπούς τα επόμενα, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για μια ακόμα πιο συμπεριληπτική κοινωνία.
Αυτή τη μεγάλη εικόνα, όμως, που σκιαγραφήσαμε, δεν ολοκληρώνεται, αν δεν ενταχθούν σε αυτή τα στοχευμένα μέτρα και δράσεις που υλοποιούμε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται οι πρωτοβουλίες για την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την καταπολέμηση στερεοτύπων τόσο της ίδιας της κοινότητας Ελλήνων Τσιγγάνων όσο και των κοινοτήτων Ρομά στο σύνολο τους, καθώς και του ευρύτερου πληθυσμού σε θέματα όπως η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, οι πρόωροι γάμοι και οι πολλαπλές μορφές διακρίσεων αλλά και κακοποίησης, καθώς επίσης και τα ζητήματα εμπορίας ανθρώπων και εγκλήματα μίσους (hate crimes).
Σε αυτό το πλαίσιο, όπως πιθανότατα γνωρίζετε, στο Υπουργείο Δικαιοσύνης λειτουργεί το Εθνικό Συμβούλιο κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ΕΣΡΜ) το οποίο συστάθηκε με τον ν. 4356/2015, αλλά δυστυχώς παρέμεινε ανενεργό ως το 2019, οπότε με απόφασή μου συγκροτήθηκε και ενεργοποιήθηκε το συλλογικό συμβουλευτικό, γνωμοδοτικό όργανο προκειμένου
- να σχεδιάσει πολιτικές πρόληψης και καταπολέμησης του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας προς διασφάλιση της προστασίας ατόμων και ομάδων που στοχοποιούνται λόγω φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής,
- να επιβλέψει την εφαρμογή της νομοθεσίας κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας και τη προσαρμογή στις κατευθυντήριες του διεθνούς και ευρωπαϊκού δίκαιο, και
- να προωθήσει και να συντονίσει τη δράση των εμπλεκόμενων φορέων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου, καθώς και
- να ενισχύσει τη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων με την κοινωνία των πολιτών στα ζητήματα αυτά.
Από την άκαρπη προσπάθεια του 2018, σε πολύ σύντομο χρόνο, οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας κατάφερε να αποδώσει καρπούς. Στις 8 Δεκεμβρίου 2020 υιοθέτησε το πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας, το οποίο αναφέρεται στην περίοδο 2020-2023 και στόχος του είναι η καταπολέμηση κάθε είδους ρατσισμού ή διακρίσεων αναγνωρίζοντας και καλύπτοντας μορφές ρατσισμού όπως είναι η ξενοφοβία, ο αντισημιτισμός, ο αντιτσιγγανισμός, η ισλαμοφοβία, η αφροφοβία, η ομοφοβία – τρανσφοβία, ο αρτιμελισμός και ο μισαναπηρισμός. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας επικεντρώνεται στους τομείς της ευαισθητοποίησης, της εκπαίδευσης, των πολιτικών κοινωνικής ένταξης και της δικαιοσύνης.
- Εντός του πρώτου εξαμήνου του έτους 2022 ολοκληρώθηκε η διανομή (2.000 αντιτύπων) σε 63 εισαγγελικές αρχές, 86 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, 14 Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις, στα δημόσια Νοσοκομεία όλων των Υγειονομικών Περιφερειών της χώρας, όλες τις υπηρεσίες υποδοχής και ταυτοποίησης της Ελλάδας, και όλα τα περιφερειακά γραφεία ασύλου και ανεξάρτητες ομάδες εργασίας για το άσυλο του Οδηγού για τα Δικαιώματα των θυμάτων Ρατσιστικών εγκλημάτων, ο οποίος εκπονήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου για την «Ανάπτυξη Ολοκληρωμένης Στρατηγικής κατά του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και των εγκλημάτων μίσους». Ο Οδηγός που εκπονήθηκε στα ελληνικά και είναι μεταφρασμένος σε 9 γλώσσες.
Παράλληλα, διατηρήσαμε σε ισχύ τον ενιαίο τρόπος καταγραφής εγκλημάτων με πιθανολογούμενα ρατσιστικά χαρακτηριστικά μεταξύ της Διεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας και του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ενώ διατηρούμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη για την επικαιροποίηση του τρόπου καταγραφής του ρατσιστικού εγκλήματος όποτε και αν χρειαστεί, με υποχρέωση της ΕΛ.ΑΣ. να αποστέλλει, δύο φορές το χρόνο, τα στοιχεία που καταγγέλλονται ή καταγράφονται στις Υπηρεσίες της, ώστε αυτά να τυγχάνουν περαιτέρω επεξεργασίας και να παρακολουθείται η ποινική εξέλιξη των σχετικών υποθέσεων.
Παράλληλα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε σύμπραξή του με το Πάντειο Πανεπιστήμιο και τη Βουλή των Ελλήνων υλοποίησαν ένα πολύ σημαντικό έργο. Το έργο «Ανάπτυξη ολοκληρωμένης στρατηγικής κατά του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και των εγκλημάτων μίσους», διάρκειας 24 μηνών.
Το έργο αφορούσε την υλοποίηση εκστρατείας δημοσιότητας και ευαισθητοποίησης του κοινού και περιελάμβανε:
Δημιουργία κειμένων και συνθημάτων (κείμενα-μηνύματαα με στόχο την καταπολέμηση των διακρίσεων, του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και του εγκλήματος μίσους).
Τη διάδοση των αντιρατιστικών μηνυμάτων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Διαφήμιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και καταχωρήσεις σε ιστοσελίδες καθώς και τη
Δημιουργία δύο (2) τηλεοπτικών σποτ και δύο (2) ραδιοφωνικών σποτ.
Δημιουργία τριών 3 επικοινωνιακών εκδηλώσεων (εθνοτική φυλετική καταγωγή – δικαιώματα κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ και δικαιώματα ατόμων με αναπηρία).
Τέλος πραγματοποιήθηκε η παραγωγή και εκτύπωση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (2020-2023) σε 500 αντίτυπα.
Παράλληλα, αναλάβαμε σημαντικές πρωτοβουλίες για την Προστασία Παιδιού, που αφορά πρωτίστως τα δικαιώματα των πιο αδικημένων παιδιών της ελληνικής κοινωνίας, τα παιδιά των Ρομά.
Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει συσταθεί και λειτουργεί ο Εθνικός Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αξιολόγησης Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ο Εθνικός Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αξιολόγησης Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αποτελείται από εκπροσώπους Υπουργείων, της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού και του Συνηγόρου του Πολίτη. Ως μέλος του Εθνικού Μηχανισμού προστέθηκε το Γραφείο της Unicef – Ελλάδας με νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης (Ν.4786/2021) ώστε ο μηχανισμός να επωφεληθεί από την πλούσια εμπειρία της UNICEF και τεχνογνωσία στο σχεδιασμό, την εκπαίδευση και την υλοποίηση των υφιστάμενων αλλά και μελλοντικών Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Πρόεδρος του Μηχανισμού είναι ο Γενικός Γραμματέας Δικαιοσύνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
Οι άξονες υψηλής προτεραιότητας του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που υιοθετήθηκε για τα έτη 2021-2023, είναι οι εξής:
- Καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας και των επιπτώσεων της στα παιδιά
- Δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά
- Προστασία των παιδιών στο πλαίσιο των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών
- Διασφάλιση του δικαιώματος των παιδιών στην υγεία
- Δικαιώματα των παιδιών στην εκπαίδευση
- Προστασία της οικογένειας και των παιδιών στην κοινότητα – αποϊδρυματοποίηση
- Οριζόντια δράση για τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρίες και διεθνής προώθηση των δικαιωμάτων του παιδιού
Σημειώνεται ότι ο Εθνικός Μηχανισμός Εκπόνησης, Παρακολούθησης και Αξιολόγησης Σχεδίων Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αποφάσισε ομόφωνα την έναρξη, τον Νοέμβριο του 2022, των διαδικασιών για την εκπόνηση του επόμενου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (2024-2027) ενώ ομόφωνα ελήφθη, επίσης, η απόφαση για συμμετοχή εκπροσώπου/ων των παιδιών στη διαδικασία διαβούλευσης για την εκπόνησή του.
Κυρίες και Κύριοι,
Ανέπτυξα συνοπτικά το πλαίσιο δράσεων του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την καταπολέμηση των διακρίσεων, οποιασδήποτε μορφής, έχοντας εδραιωμένη την πεποίθηση πως ο καλύτερος καταλύτης προς την κοινωνική δικαιοσύνη δεν είναι οι θεσμοί του δικαστικού συστήματος.
Ο καλύτερος καταλύτης για την εμπέδωση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, για την παροχή νέων και καλύτερων ευκαιριών για όλους είναι οι θεσμοί που πρέπει να κυριαρχούν σε ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό και συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό σύστημα, με την παιδεία να λειτουργεί ως ένας διπλός κοινωνικός ανελκυστήρας.
Ένας κοινωνικός ανελκυστήρας για όλα τα παιδιά των Ρομά, που διεκδικούν, χωρίς διακρίσεις και ισότιμα τις ευκαιρίες που δικαιούνται για τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και πολιτική ζωή του τόπου.
Αλλά και ένας κοινωνικός ανελκυστήρας για όλους τους υπόλοιπους. Για τους «ευνοημένους», που η μοίρα τους έταξε στις πλειονότητες. Αλλά τους στέρησε πιθανώς μεγαλύτερες αρετές. Την αρετή της ενσυναίσθησης, της κατανόησης, της αλληλεγγύης για τους πιο ευάλωτους και τους διαφορετικούς.
Η παιδεία παραμένει ο κοινωνικός ανελκυστήρας που θα μας πάει όλους ακόμα πιο ψηλά.
Σας ευχαριστώ!
